Λίγα χιλιόμετρα από τα ελληνοτουρκικά σύνορα τον Έβρο, στην Ανατολική Θράκη, η έγκυρη αμερικανική στατιστική υπηρεσία ενέργειας, ΕΙΑ, υποστηρίζει ότι έχει εντοπιστεί ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα shale gas στον κόσμο.
Αλλά και στο ελληνικό τμήμα της Θράκης, το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), που έκανε μια προκαταρκτική γεωλογική μελέτη, θεωρεί ότι υπάρχει συγγένεια με τα τουρκικά πετρώματα και ότι η πιθανότητα ύπαρξης σχιστολιθικού αερίου είναι κάτι παραπάνω από μεγάλη.
Το θέμα είναι γνωστό στην πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΚΑ, η οποία, αν και το παρακολουθεί στενά, θεωρεί ότι, επί του παρόντος, πρέπει να τηρηθούν χαμηλοί τόνοι. Παρά τη «ρεαλιστική» προσέγγιση, ωστόσο, του Γιάννη Μανιάτη –ο ίδιος ως υφυπουργός παρήγγειλε τη μελέτη του ΙΓΜΕ–, η εξαιρετικά πιθανή ύπαρξη κοιτασμάτων σχιστολιθικού αερίου στη Θράκη συνιστά μια από τις μεγαλύτερες ενεργειακές προκλήσεις που μπορεί να «ξαναγράψει» από την αρχή τις ενεργειακές και γεωπολιτικές ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή της Ν.Α. Ευρώπης.
Η πιθανή ύπαρξη σχιστολιθικού αερίου στη Θράκη έχει τεράστια οικονομική και γεωστρατηγική σημασία. Η εκμετάλλευση του shale gas στις ΗΠΑ έχει ήδη αλλάξει το τοπίο στην αμερικανική οικονομία για τις επόμενες δεκαετίες, ενώ η Ουάσινγκτον ενθαρρύνει καθοριστικά τις προσπάθειες και της Ευρώπης να εισαγάγει στο ενεργειακό της μείγμα το σχιστολιθικό αέριο και πετρέλαιο, προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές.
Η Ρωσία δεν έχει κρύψει την ανησυχία της απέναντι στο ενδεχόμενο να αμφισβητηθεί η κυριαρχία της στην ενεργειακή αγορά, που αποτελεί τον μεγαλύτερο και πιο προσοδοφόρο πελάτη της.
Με την ενθάρρυνση των ΗΠΑ, άλλωστε, η Ε.Ε. αποφάσισε στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής του Μαΐου να βάλει στην επίσημη ενεργειακή της ατζέντα το shale gas, με το Συμβούλιο να αναθέτει στην Κομισιόν την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας για τις οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου στην Ε.Ε.
*****************************************
Η «Eπανάσταση» του Shale Gas...
Τους τελευταίους μήνες πληθαίνουν τα
δημοσιεύματα σε διεθνές επίπεδο που
αφορούν την «επανάσταση» που έχει
αρχίσει να συντελείται κατά τα τελευταία
χρόνια στον αμερικάνικο κλάδο της
εξόρυξης ενεργειακών κοιτασμάτων. Με την
μέθοδο της οριζόντιας άντλησης (horizontaldrilling)
και της υδρορωγμάτωσης (hydraulic fracturing ή fracting)
επιτυγχάνεται η άντληση φυσικού αερίου
(και δευτερευόντως πετρελαίου) από
σχιστολιθικά πετρώματα (shale rock).
Εξ’ ου και το όνομα του προϊόντος: shale gas (shale oil,
αντίστοιχα για τα κοιτάσματα πετρελαίου
που αντλούνται με τη μέθοδο αυτή). Η
καινοτόμος πρακτική έγκειται στην
εισαγωγή μεγάλων ποσοτήτων νερού, άμμου
και χημικών ουσιών (σε κατάλληλη
θερμοκρασία και πίεση) στο εσωτερικό
σχιστολιθικών πετρωμάτων επιτρέποντας
την απελευθέρωση ποσοτήτων
υδρογονανθράκων που βρίσκονται
εγκλωβισμένες στα πετρώματα αυτά.
Η τεχνολογία που ξεκίνησε, για μία ακόμα
φορά, από τις ΗΠΑ οφείλεται στον
πειραματισμό σε παρόμοιες τεχνικές
μικρών επιχειρήσεων του κλάδου άντλησης
ορυκτών πόρων. Η πρόοδος που
συντελέστηκε βοήθησε στο να καταστεί
οικονομικά βιώσιμη η εμπορική
εκμετάλλευση της άντλησης φυσικού αερίου
από νέες πηγές με τη μέθοδο αυτή.
Η ποσότητα φυσικού αερίου shale gas που
αντλήθηκε τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ
αυξάνεται με ετήσιους ρυθμούς της τάξης
του 50% (Διάγραμμα 1). συνεισφέροντας
στην μείωση (της ήδη χαμηλής) εξάρτησης
των ΗΠΑ από εισαγωγές φυσικού αερίου
(Διάγραμμα 2). Οι εκτιμήσεις για τα
επόμενα χρόνια προβλέπουν την περαιτέρω
αύξηση των κοιτασμάτων που θα καταστούν
εκμεταλλεύσιμα.
Η αξιοποίηση των ποσοτήτων αυτών, καθώς
και οι προσδοκίες σχετικά με τα
υπάρχοντα αποθέματα που θα αντληθούν τα
αμέσως επόμενα χρόνια, έχει ωθήσει τις
τιμές φυσικού αερίου στις ΗΠΑ
Ενώ η «επανάσταση» του shale gas αποτελεί
πραγματικότητα, οι πλέον αισιόδοξοικάνουν
λόγο για χρήση μη συμβατικών τεχνολογιών
και για την εκμετάλλευση νέων
κοιτασμάτων πετρελαίου που πιθανώς να
μειώσουν σημαντικά την εξάρτηση των ΗΠΑ
και από εισαγωγές πετρελαίου. Βέβαια δεν
είναι όλοι το
ίδιο αισιόδοξοι.
Διάγραμμα 1:

Διάγραμμα 2: Συνολική παραγωγή
και κατανάλωση φυσικού αερίου στις ΗΠΑ
(σε δισεκατομμύρια κυβικά πόδια ανά
ημέρα).

Διάγραμμα 3: Εξέλιξη των τιμών
φυσικού αερίου και πετρελαίου στις ΗΠΑ.
Η τιμή (σε δολάρια ανά εκατομμύριο BTU)
στον κόμβο αγωγών Henry Hub (στη
πολιτεία της Λουιζιάνα) αποτελεί την
αντιπροσωπευτικότερη ένδειξη για το
κόστος φυσικού αερίου στις ΗΠΑ.
Αντίστοιχα, η τιμή (δολάρια ανά βαρέλι)
του West Texas Intermediate (WTI)
αποτελεί την βασικότερη τιμή πετρελαίου
στις ΗΠΑ.

Σημείωση: Ένα βαρέλι πετρελαίου
αντιστοιχεί σε περίπου 5,5 εκατομμύρια
BTU. Δυσκολίες στην μεταφορά και
αποθήκευση φυσικού αερίου έχουν
διαμορφώσει μία διαχρονική σχέση μεταξύ
της τιμής του πετρελαίου WTI και του
φυσικού αερίου Henry Hub της τάξης του
10. Τα τελευταία χρόνια, όμως, η
αναλογία αυτή διατηρεί αυξητικές τάσεις,
με την τιμή του πετρελαίου (ανά βαρέλι)
να παραμένει πάνω από 20 φορές την τιμή
του φυσικού αερίου (ανά MMBTU) κατά τη
διάρκεια του 2012.
Πηγή: Datastream.
Παρόλη την αισιοδοξία, η πρόοδος στην
άντληση κοιτασμάτων με την συγκεκριμένη
τεχνολογία περιορίζεται σχεδόν
αποκλειστικά στις ΗΠΑ: Πολλές χώρες
ευελπιστούν να μπορέσουν να
εκμεταλλευτούν τα όποια κοιτάσματα τους,
όμως η πραγματικότητα αποδεικνύεται
περισσότερο περίπλοκη. Είναι ενδεικτικό
πως σχετική μελέτη της BP προβλέπει
ουσιαστική εκμετάλλευση αντίστοιχων
κοιτασμάτων στην ευρωπαϊκή ήπειρο από το
2020 και μετά!
Το σημαντικότερο ζήτημα που διαχωρίζει
τις ΗΠΑ από ολόκληρο τον κόσμο, αφορά τα
δικαιώματα εκμετάλλευσης ορυκτών πόρων:
Οι ΗΠΑ αποτελούν την μοναδική –ίσως–
χώρα στην οποία τα δικαιώματα
εκμετάλλευσης του υπεδάφους ακολουθούν
τον ιδιοκτήτη κάθε έκτασης. Αντιθέτως,
στις ευρωπαϊκές χώρες τα αντίστοιχα
δικαιώματα παραμένουν στο κράτος,
δυσχεραίνοντας τις επενδύσεις ή
διαφοροποιώντας τα κίνητρα για την
εκμετάλλευση υδρογονανθράκων.
Πρόσθετο βασικό εμπόδιο για την χρήση
των μη-συμβατικών μεθόδων εκμετάλλευσης
κοιτασμάτων αποτελεί η έλλειψη της
αναγκαίας τεχνογνωσίας, καθώς η σχετική
μέθοδος αντλήσεως φυσικού αερίου έχει
χρησιμοποιηθεί σχεδόν αποκλειστικά στις
ΗΠΑ. Το ζήτημα της τεχνογνωσίας δεν
είναι ασήμαντο καθώς η άντληση
υδρογονανθράκων με συμβατικές μεθόδους
αποτελεί επένδυση με ιδιαίτερα υψηλό
αρχικό κόστος και αβέβαιο αποτέλεσμα. Η
χρήση, δε, καινοτόμων, μη-συμβατικών
πρακτικών αυξάνει σημαντικά το επίπεδο
αβεβαιότητας καθιστώντας το εγχείρημα
περισσότερο επικίνδυνο. Είναι
χαρακτηριστική η πρόσφατη
αποχώρηση της
Exon-Mobil από προσπάθειες αναζήτησης
κοιτασμάτων shale gas στην Πολωνία2,
καθώς οι σχετικές ενδείξεις δεν ήταν
ενθαρρυντικές.
Παράλληλα δεν θα πρέπει να παραβλέπει
κανείς τις ανησυχίες σχετικά με τις
περιβαλλοντικές επιπτώσεις της άντλησης
υδρογονανθράκων. Οι ανησυχίες αυτές
επικεντρώνονται στην ανάγκη χρήσης
μεγάλων ποσοτήτων νερού και χημικών
ουσιών για την άντληση υδρογονανθράκων.
Έτσι εγείρεται από τη μία ζήτημα σχετικά
με τη χρήση των (περιορισμένων) υδάτινων
πόρων, και από την άλλη σχετικά με τη
μόλυνση του υπεδάφους (πιθανή μόλυνση
και του υδροφόρου ορίζοντα) από τα
χημικά τα οποία χρησιμοποιούνται.
Επιπλέον, η σχετική τεχνολογία έχει
κατηγορηθεί πως προκαλεί μικροσεισμούς
σε κοντινές, προς τα σημεία άντλησης,
περιοχές. Είναι ενδεικτικό πως η γαλλική
κυβέρνηση έχει ήδηαπαγορεύσει τη
χρήση των συγκεκριμένων τεχνικών για την
εκμετάλλευση των σχετικών κοιτασμάτων,
ακριβώς εξαιτίας των περιβαλλοντικών
επιπτώσεων, επιφυλασσόμενη να επιτρέψει
την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, όταν η
τεχνολογία εξόρυξης καταστεί περισσότερο
ασφαλής για το περιβάλλον.
Ακόμα και εάν η Ευρώπη (και αντίστοιχα ο
υπόλοιπος κόσμος) καθυστερήσει στη χρήση
των αναγκαίων μη-συμβατικών τεχνικών για
την άντληση υδρογονανθράκων, οι
επιπτώσεις από την εκμετάλλευση
κοιτασμάτων shale gas στις
ΗΠΑ δημιουργούν νέα δεδομένα σε
οικονομικό, πολιτικό και γεωπολιτικό
επίπεδο, παγκοσμίως.
Το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να καταστούν
εντελώς αυτάρκεις σε φυσικό αέριο και να
αποκτήσουν την δυνατότητα να εξάγουν
μέρος των διαθεσίμων τους είναι πιθανό
να μεταβάλλει τις γεωπολιτικές
ισορροπίες μακροπρόθεσμα. Ειδικά η
δυνατότητα προμήθειας της Ευρώπης με
φυσικό αέριο (θαλάσσια μεταφορά
υγροποιημένου αερίου, LNG) θα μειώσει
την εξάρτηση της ευρωπαϊκής ηπείρου από
το ρωσικό φυσικό αέριο. Παρότι κανείς
δεν αναμένει τον τερματισμό των
εισαγωγών από την Ρωσία, το ενδεχόμενο
αυτό δημιουργεί εναλλακτικές επιλογές
που είναι δυνατό να μειώσουν το κόστος
εξασφάλισης ενεργειακών πηγών της
ευρωπαϊκής ηπείρου. Αντίστοιχα η μείωση
της ενεργειακής εξάρτησης της ευρωπαϊκής
ηπείρου από την Ρωσία πιθανώς να μειώσει
τα έσοδα του ρωσικού προϋπολογισμού από
την εξαγωγή υδρογονανθράκων.
Το ενδεχόμενο εξαγωγής υγροποιημένου
αερίου από τη Β. Αμερική (αλλά και από
μία σειρά από άλλες χώρες), δεν θα
αφήσει ανεπηρέαστη την αγορά ναύλων για
τη μεταφορά υγροποιημένου αερίου (LNG
carriers) η οποία ήδη αποτελεί το
δυναμικότερα αναπτυσσόμενο τμήμα της
παγκόσμιας ναυτιλιακής αγοράς, σε μία
περίοδο όπου άλλα τμήματα της ναυλαγοράς
(π.χ. μεταφοράς ξυρού φορτίου)
αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω της
χαμηλής ζήτησης των υπηρεσιών τους κατά
τα τελευταία χρόνια.
Πίνακας 1: Εκτιμήσεις σχετικά τα
αποθέματα shale gas σε διάφορες χώρες
και σύγκριση με τα τωρινά επίπεδα
παραγωγής, κατανάλωσης και αποθεμάτων
(σε τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια).
|
Παραγωγή
|
Κατανάλωση
|
Αποδεδειγμένα Αποθέματα
|
Τεχνικά ανακτήσιμοι πόροι
Shale Gas
|
|
Ευρώπη
|
Γαλλία
|
0.03
|
1.73
|
0.2
|
180
|
Γερμανία
|
0.51
|
3.27
|
6.2
|
8
|
|
Ολλανδία
|
2.79
|
1.72
|
49
|
17
|
|
Νορβηγία
|
3.65
|
0.16
|
72
|
83
|
|
Μ. Βρετανία
|
2.09
|
3.11
|
9
|
20
|
|
Δανία
|
0.3
|
0.16
|
2.1
|
23
|
|
Σουηδία
|
-
|
0.04
|
|
41
|
|
Πολωνία
|
0.21
|
0.58
|
5.8
|
187
|
|
Τουρκία
|
0.03
|
1.24
|
0.2
|
15
|
|
Ουκρανία
|
0.72
|
1.56
|
39
|
42
|
|
Λιθουανία
|
-
|
0.1
|
|
4
|
|
Άλλες χώρες
|
0.48
|
0.95
|
2.71
|
19
|
|
Β. Αμερική
|
ΗΠΑ
|
20.6
|
22.8
|
272.5
|
862
|
Καναδάς
|
5.63
|
3.01
|
62
|
388
|
|
Μεξικό
|
1.77
|
2.15
|
12
|
681
|
|
Ασία
|
Κίνα
|
2.93
|
3.08
|
107
|
1,275
|
Ινδία
|
1.43
|
1.87
|
37.9
|
63
|
|
Πακιστάν
|
1.36
|
1.36
|
29.7
|
51
|
|
Αυστραλία
|
1.67
|
1.09
|
110
|
396
|
|
Αφρική
|
Ν. Αφρική
|
0.07
|
0.19
|
-
|
485
|
Λιβύη
|
0.56
|
0.21
|
54.7
|
290
|
|
Τυνησία
|
0.13
|
0.17
|
2.3
|
18
|
|
Αλγερία
|
2.88
|
1.02
|
159
|
231
|
|
Μαρόκο
|
0
|
0.02
|
0.1
|
11
|
|
Δυτική Σαχάρα
|
-
|
-
|
-
|
7
|
|
Μαυριτανία
|
-
|
-
|
1
|
0
|
|
Λατινική Αμερική
|
Βενεζουέλα
|
0.65
|
0.71
|
178.9
|
11
|
Κολομβία
|
0.37
|
0.31
|
4
|
19
|
|
Αργεντινή
|
1.46
|
1.52
|
13.4
|
774
|
|
Βραζιλία
|
0.36
|
0.66
|
12.9
|
226
|
|
Χιλή
|
0.05
|
0.1
|
3.5
|
64
|
|
Ουρουγουάη
|
-
|
0
|
|
21
|
|
Παραγουάη
|
-
|
-
|
|
62
|
|
Βολιβία
|
0.45
|
0.1
|
26.5
|
48
|
Πηγή: US Energy Information
Administration, World
Shale Gas Resources: An Initial
Assessment of 14 Regions Outside the
United States.
Στρατής Κωνσταντίνος
2 Η Πολωνία, μαζί με τη Γαλλία,
διαθέτει από τα σημαντικότερα
αποθέματα shale gas στην Ευρώπη,
σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις
(Πίνακας 1). Επιπλέον, η χώρα δεν
στερείται κινήτρων για με την
εκμετάλλευση κοιτασμάτων
υδρογονανθράκων που θα της επιτρέψει
την μείωση της εξάρτησης της από
εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου και
τη χρήση γαιάνθρακα.